Choroby zawodowe to potoczna nazwa schorzeń wywołanych szkodliwymi czynnikami występującymi w miejscu pracy.

Najczęściej dotyczą one układu oddechowego chorego, jednak objawy występują wyłącznie u części pracowników, ponieważ każdy człowiek posiada inną skłonność do zachorowania. Kolejną równie powszechną grupą chorób zawodowych są schorzenia wywołane czynnikami chemicznymi i biologicznymi występującymi w miejscy pracy. Wśród nich można wymienić między innymi choroby alergiczne, które występują u części osób narażonych na kontakt z danym czynnikiem. Do typowych chorób zawodowych układu oddechowego należą astma oskrzelowa zawodowa i pylice płucne.

Pojęcie „choroba zawodowa” jest określeniem lekarsko-prawnym. W powszechnie stosowanej definicji wskazuje się, że „za choroby zawodowe uważa się choroby określone w wykazie chorób zawodowych, jeżeli zostały one spowodowane działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących w środowisku pracy”. Do czynników tych zaliczyć można m.in.:

• wysoki wskaźnik zapylenia,
• nieodpowiednie oświetlenie,
• nadmierny hałas,
• promieniowanie,
• związki chemiczne,
• czynniki rakotwórcze,
• wibracje,
• wysoką temperaturę,
• nadmierne obciążenie fizyczne i psychiczne (w tym głosowe).

Dodatkowo ryzyko zachorowalności oraz stopień nasilenia schorzenia zależą od takich czynników jak poziom stężenia szkodliwego czynnika oraz długość okresu natężenia. Wśród czynników szkodliwych, za sprawą swojej toksyczności i działania alergizującego, wymienia się różnego rodzaju aerozole dymy, ciecze, opary lub gazy.
Za sprawą rozwiniętej profilaktyki lekarskiej i technicznej zauważono znaczny spadek zachorowań na różnego rodzaju choroby zawodowe o ciężkim przebiegu. Szacuje się, że w krajach europejskich na tego typu schorzenia zapada około 650 tys. osób rocznie. W Polsce wskaźnik ten osiąga pułap 11 tys. przypadków, z czego około 20% przypadków dotyczy chorób układu oddechowego.

POChP – przewlekła obturacyjna choroba płuc

Choć w zdecydowanej większości POChP spowodowane jest paleniem tytoniu, to najnowsze badania wykazują, że 15-20% przypadków przynajmniej w części jest spowodowane działaniem określonych materiałów i/lub środków wykorzystywanych w miejscu pracy. Do rozwoju choroby przyczyniać się może zarówno ekspozycja na płyny mineralne, unoszące się w powietrzu opary oraz drażniące gazy. Stałe gromadzenie się tych substancji może wywoływać przewlekły kaszel, który z czasem przekształcić się może w przewlekłe zapalenie oskrzeli, a dalej w POChP. Za najbardziej narażonych na rozwój tej choroby uważa się rolników i górników. W 2000 roku w samej tylko Europie liczba zgonów wywołanych długotrwałą ekspozycją na pyły i opary w miejscu pracy wynosiła 39 tys. przypadków.

Śródmiąższowe choroby płuc

Badania dowiodły, że istnieje szereg rzadkich śródmiąższowych chorób płuc, które są bezpośrednio powiązane z ekspozycją na czynniki obecne w miejscu pracy. Należą do nich:

Pylica – na jej rozwój istotny wpływ mają zawarte w powietrzu drobiny krzemionki, azbestu oraz pyłu węglowego. Wprowadzenie zakazu stosowania azbestu w budownictwie oraz rozwój środków kontroli pyłu w miejscu pracy istotnie ograniczyły poziom występowania tej choroby, ponieważ do jej rozwoju konieczna jest długotrwała ekspozycja na ww. pyły. Zdaniem naukowców w roku 2000 w samej Europie odnotowano 7,2 tys. przypadków wystąpienia pylicy wywołanej działaniem azbestu, krzemionki oraz pyłu węglowego.

Choroby płuc związane z metalami – rozwijają się w wyniku długotrwałej ekspozycji na takie metale jak beryl (głównie stosowany w nowoczesnych technologiach przemysłu lotniczego i kosmonautycznego) lub kobalt (stosowany w bateriach i stopach). Objawy choroby są niecharakterystyczne, przez co schorzenie często jest mylone m.in. z sarkoidozą.

Zewnątrzpochodne, alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych – schorzenie to powstaje w wyniku reakcji alergicznej organizmu na czynniki wpływające na pęcherzyki płucne znajdujące się w środowisku pracy. Ich przyczyny mogą być różnorodne, a wśród nich wymieniane są m.in. działanie pyłów organicznych, obróbka drewna, ptaki oraz ich pokarm, sklepy warzywne. Szacunkowe badania wykazują, że na tego typu schorzenie cierpi około 2-6 przypadków na 1000 rolników (dane te dotyczą lat 80 XX wieku, populacja Szwecji).

Pozostałe śródmiąższowe choroby płuc – rzadkie odmiany chorób płuc mogą występować w postaci losowych ognisk i są ściśle powiązane z ekspozycją w miejscu pracy. Do tego typu zjawisk należy wybuch zespołu Ardystilu – ciężkiej postaci zapalenia płuc u pracowników przemysłu tekstylnego, który jest powiązany z toksycznym działaniem rozpylonych farb. Tego typu przypadki ukazują, iż pracownicy nie powinni być narażani na kontakt z rozpylonymi substancjami, szczególnie wówczas, gdy nie zostały one przebadane w kierunku ich bezpieczeństwa dla człowieka.

Jako kolejny problematyczny obszar uznawane jest wykorzystywanie w różnorodnych nowych dziedzinach nanomateriałów. Choć dotychczas prowadzone badania nie wskazały, by nanomateriały posiadały niekorzystny wpływ na człowieka, to badania przeprowadzone na zwierzętach wzbudzają uzasadniony niepokój.

Rak płuc
Istnieją różnorodne czynniki występujące w miejscu pracy, które mogą się przyczyniać do rozwoju nowotworów. Należą do nich włókna azbestu, arszenik, związki niklu oraz spaliny oleju napędowego i radon. Tego typu substancje mogą wchodzić w reakcję z dymem tytoniowym, wywierając szkodliwe działanie na płuca. Również bierne palenie uznawane jest za ekspozycję w miejscu pracy. Szacuje się, że nawet 15% przypadków nowotworów płuc u mężczyzn oraz 5% u kobiet jest spowodowanych bezpośrednią ekspozycją na szkodliwe substancje w miejscu pracy. Należy jednak zaznaczyć, iż rzadko kiedy zgłaszane są przypadki wystąpienia zawodowego raka płuc, ponieważ zdecydowana większość chorych pali lub paliła papierosy.

Artykuł sponsorowany